Po decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie nieudzielenia azylu grupie uchodźców z Czeczenii Agencja ONZ ds. spraw uchodźców upomina Polskę w sprawie przestrzegania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
W czwartek (23 lipca) Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wydał decyzję dotyczącą skarg wniesionych łącznie przez 13 uciekinierów z Czeczenii, którym Polska odmówiła przyznania statusu uchodźcy. ETPCz rozpatrzył trzy skargi: dwóch rodzin z dziećmi oraz jednego mężczyzny i w każdym przypadku przyznał po 34 tys. euro odszkodowania (pełna treść wyroku tutaj).
Sprawa dotyczy okresu od 2016 r. do czerwca 2017 r. i przejścia granicznego w Terespolu. Z akt wynika, że we wszystkich trzech przypadkach uchodźcy wielokrotnie próbowali przekroczyć granicę polsko-białoruską w celu złożenia wniosku o azyl. Mieli ze sobą dokumenty potwierdzające ich prawo do uzyskania ochrony międzynarodowej. W każdym przypadku przyczyną ubiegania się o azyl była deklarowana obawa o własne bezpieczeństwo – w dwóch przypadkach aplikanci zgłaszali wręcz, że byli poddawani torturom przez rosyjskie służby lub niejasne podmioty, które mogły być związane ze służbami.
Za każdym razem uchodźców odsyłano z powrotem, uznając ich za migrantów ekonomicznych. Decyzja o odmowie udzielenia ochrony nie została zmieniona nawet wtedy, gdy ETPCz zwrócił się do Polski o indywidualne rozpatrzenie poszczególnych wniosków. Ostatecznie tylko jedna rodzina uzyskała zezwolenie na wjazd do Polski.
Trybunał stwierdził, że Polska naruszyła zapisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka m.in. w zakresie humanitarnego traktowania (Artykuł 3.), prawa do skutecznego środka odwoławczego (Artykuł 13.) i skargi indywidualnej (Artykuł 34.) oraz zakazu zbiorowego odrzucania uchodźców na granicach (Artykuł 4. Protokołu 4.).
ONZ apeluje do Polski o ułatwienie dostępu do procedur azylowych
W związku z decyzją ETPCz Agencja ONZ ds. Uchodźców wydała oświadczenie, w którym nawołuje polskie władze do ułatwienia dostępu do procedur azylowych osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową. Zaoferowała także pomoc w dostosowaniu się w tej kwestii do norm prawa międzynarodowego.
„Ubieganie się o status uchodźcy to podstawowe prawo człowieka, który musi opuścić swój kraj z obawy przed prześladowaniem. Jest gwarantowane przepisami prawa międzynarodowego, w tym Konwencji genewskiej z 1951, której Polska jest Stroną”, można przeczytać w tekście oświadczenia.
„Ci, którzy uciekają w obawie przed wojną, torturami czy prześladowaniem, wymagają ochrony. Brak zgody na przepuszczenie ich przez granicę, bez rozpatrzenia ich sprawy stoi w sprzeczności z zobowiązaniami, które Polska na siebie przyjęła”, stwierdziła Anne-Marie Deutschlander, p.o. Dyrektora UNHCR na Europę.
UNHCR odwołuje się także do suwerenności Polski w kwestii zarządzania granicami. „Państwa mają prawo do zarządzania swoimi granicami. Mają jednak również wynikający z prawa międzynarodowego obowiązek ochrony tych, którzy proszą o azyl. (..) Bezpieczne granice i azyl wcale się nie wykluczają”, podkreśla Agencja.
Procedury azylowe a polityka polskiego rządu
Jacek Białas, prawnik Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, cytowany przez agencję Reutersa, łączy trudny dostęp do procedur azylowych z niechętną polityką polskich władz wobec uchodźców, na którą w znacznym stopniu wpłynął kryzys migracyjny w Unii Europejskiej w latach 2015-2016.
Według danych Urzędu ds. Cudzoziemców spośród 4096 wniosków o azyl w Polsce złożonych w 2019 r. w ponad 42 proc. przypadków procedura zakończyła się decyzją odmowną, a tylko w 131 przypadkach osobie ubiegającej się o ochronę udzielono status uchodźcy zgodnie z Konwencją Genewską. Ponad połowa postępowań została umorzona (np. z powodu wycofania wniosku przez aplikanta lub przejęcia wniosku przez inne państwo).
Choć rzeczywiście odsetek procedur zakończonych decyzją pomyślną dla aplikanta jest mały, to z drugiej strony warto zauważyć, że podobne proporcje utrzymują się na przestrzeni ostatniej dekady i nie uległy znaczącej modyfikacji wraz ze zmianą władzy w Polsce w 2015 r. ani kryzysem migracyjnym w Europie.
Więcej statystyk Urzędu ds. Cudzoziemców dotyczących procedur azylowych tutaj.