Pięcioro kandydatów, w tym sprawująca obecnie funkcję Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich Irlandka Emily O’Reilly, ubiega się o nominację na następną pięcioletnią kadencję. Werdykt najprawdopodobniej poznamy w grudniu.
Parlament Europejski na początku każdej nowej kadencji wybiera unijnego ombudsmana, którego kadencja trwa pięć lat. Rolą Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich jest rozpatrywanie skarg obywateli państw członkowskich UE w przypadku nieprawidłowości w unijnych instytucjach.
Kandydaci
O funkcję rzecznika ubiega się pięciu kandydatów z pięciu państw członkowskich UE. Wśród nich jest obecna rzeczniczka Emily O’Reilly. Irlandka sprawuje tę funkcję od lipca 2013 r. W grudniu 2014 r. została wybrana na pełną pięcioletnią kadencję. O’Reilly była pierwszą kobietą wybraną na stanowisko rzecznika w Irlandii. Posiada bogate doświadczenie w administracji państwowej. Wcześniej zdobyła uznanie jako dziennikarka, która nie bała się podejmować trudnych tematów. A tych w Irlandii nie brakowało m.in. ze względu na trudne relacje z sąsiednią Irlandią Północną. Emily O’Reilly relacjonowała m.in. przebieg rozmów pokojowych zakończonych Porozumieniem Wielkopiątkowym.
Podczas swojej kadencji Irlandka usiłowała doprowadzić do większej przejrzystości unijnych instytucji. A sprawa ta – jak sama przekonywała podczas niedawnej rozmowy z brukselską redakcją EURACTIV – wciąż jest nie zakończona.
Pozostali kandydaci to Giuseppe Fortunato, obecny Rzecznik włoskiej Kampanii, Estonka Julia Laffranque, sędzia w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu, Łotysz Nils Muižnieks, były komisarz Rady Europy ds. Praw Człowieka, oraz Szwedka Cecilia Wikström – europarlamentarzystka z 10-letnim stażem należąca do „Odnówmy Europę” (w przeszłości Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy – ALDE).
Mechanizm wyboru
Piątka kandydatów, by znaleźć się wśród pretendentów musiała – poza posiadaniem niezbędnego doświadczenia zawodowego – zdobyć poparcie co najmniej 40 europarlamentarzystów z co najmniej dwóch krajów UE. Podobnie jak w przypadku kandydatów na unijnych komisarzy, pretendenci zostaną przesłuchani przez właściwą komisję Parlamentu Europejskiego.
Przesłuchania, podczas których kandydaci zaprezentują swoje priorytety, zaplanowano na 3 grudnia br. Następnie PE podczas sesji plenarnej w tajnym głosowaniu wybierze nowego unijnego ombudsmana. Do głosowania dojdzie najprawdopodobniej jeszcze w tym roku. W Komisji Petycji PE – czuwającej nad procedurą wyboru – zasiada 34 europarlamentarzystów. Jej członkami są Ryszard Czarnecki (PiS/Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy – EKR), oraz Kosma Złotowski (PiS/EKR). Komisja Petycji sprawdza czy kandydatury zgłoszone na to stanowisko są dopuszczalne z formalnego punktu widzenia, a także czy spełniają wymagane kryteria, np. gwarancji niezależności.
Kompetencje rzecznika
Czym właściwie zajmuje się unijny ombudsman? Najważniejszym zadaniem jest prowadzenie postępowań w sprawach dotyczących nieprawidłowości i złego administrowania w instytucjach i organach UE, w tym braku przejrzystości procedur i odmowy dostępu do informacji lub dokumentów.
Dlatego jeśli obywatel państwa członkowskiego uzna, że unijne instytucje popełniły błąd lub złamały obowiązujące przepisy, może zwrócić się właśnie do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie sprawy. Unijny ombudsman z urzędu zajmuje się tymi sprawami. Może wyjaśnić zarzuty dotyczące nieuczciwego traktowania, dyskryminacji, nadużycia władzy, czy niedopełnienia odpowiednich procedur.
W przypadku braku polubownego rozwiązania problemu, rzecznik może skierować sprawę do PE, który – w razie konieczności – jest zobligowany do odpowiednich działań politycznych.
Na pierwszego rzecznika powołano w 1995 r. Jacoba Södermana. W styczniu 2003 r. zastąpił go Nikiforos Diamandouros, po czym od 2013 r. funkcję sprawuje Emily O’Reilly.
