W pierwszej połowie 2024 r. już połowa produkcji energii elektrycznej w UE pochodziła ze źródeł odnawialnych, a udział rosyjskich surowców w miksie energetycznym systematycznie spadał, wynika z opublikowanego wczoraj sprawozdania Komisji Europejskiej na temat stanu unii energetycznej.
Komisja Europejska opublikowała tegoroczne sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej. Opisano w nim, jak UE w kończącej się kadencji Komisji Europejskiej mierzyła się z nowymi wyzwaniami w polityce energetycznej, przyjmując prawo dotyczące transformacji energetycznej, a jednocześnie dbając o utrzymanie wzrostu gospodarczego i konkurencyjności.
„W ostatnich latach Unia Europejska poradziła sobie z krytycznym zagrożeniem dla bezpieczeństwa dostaw energii, odzyskała kontrolę nad rynkiem i cenami energii oraz przyspieszyła transformację w kierunku neutralności klimatycznej”, ocenia KE w komunikacie zapowiadającym sprawozdanie.
Połowa energii w UE pochodzi z OZE
W pierwszej połowie bieżącego roku Unia dokonała ważnego przełomu. Już połowa produkcji energii elektrycznej w UE pochodzi bowiem ze źródeł odnawialnych, wskazuje Komisja Europejska w opublikowanym sprawozdaniu.
Największym źródłem energii w krajach UE wciąż pozostaje atom. Energia wiatrowa wyprzedziła jednak gaz na drugim miejscu w tym zestawieniu.
Spadł natomiast udział rosyjskiego gazu w całkowitym imporcie gazu przez UE. W 2021 r. prawie połowa importowanego przez Unię gazu (45 proc.) pochodziła z Rosji. W czerwcu tego roku było to natomiast już tylko 18 proc.
Jednocześnie wzrósł import gazu od innych państw, które KE nazywa w swoim komunikacie „zaufanymi partnerami”. Chodzi m.in. o Norwegię i USA.
Wraz z rozwojem źródeł odnawialnych zapotrzebowanie na gaz jednak spada. „W okresie od sierpnia 2022 r. do maja 2024 r. zmniejszyliśmy zapotrzebowanie na gaz o 138 mld m3”, wskazuje Komisja.
Ponadto 19 sierpnia 2024 r. UE osiągnęła swój cel w zakresie magazynowania gazu w okresie zimowym. Cel ten wynosił 90 proc. i Unia osiągnęła go na długo przed zakładanym terminem 1 listopada.
Komisja Europejska podkreśla, że transformacja energetyczna nie prowadzi w przypadku Unii Europejskiej do załamania gospodarczego. W latach 1990–2022 emisje gazów cieplarnianych w UE spadły o 32,5 proc., podczas gdy w tym samym okresie gospodarka UE wzrosła o około 67 proc., wskazuje KE.
Konieczny postęp w termomodernizacji budynków
W 2022 r. zużycie energii pierwotnej w UE spadło o 4,1 proc. Aby jednak do 2030 r. UE mogła osiągnąć cel polegający na zmniejszeniu zużycia energii końcowej o 11,7 proc, konieczne będzie dalsze zwiększenie wysiłków na rzecz efektywności energetycznej, zaznacza KE.
„Konieczna jest dalsza poprawa, zwłaszcza w zakresie ogólnej elektryfikacji urządzeń grzewczych i tempa renowacji budynków. Potrzeba wzmożonych wysiłków, aby rozwiązać problem wysokich cen energii”, podkreśla.
Jak dodaje, jest to ważne dla poprawy konkurencyjności unijnego przemysłu i przyspieszenia inwestycji w zintegrowane sieci infrastruktury w Europie, które „mają zasadnicze znaczenie dla elektryfikacji europejskiej gospodarki”.
KE w sprawozdaniu przypomina, że wszystkie państwa członkowskie muszą jak najszybciej przedłożyć ostateczne zaktualizowane krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu, aby zapewnić wspólne osiągnięcie celów w zakresie energii i klimatu na 2030 r.
Z oceny dotychczas dostarczonych projektów zaktualizowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu, opublikowanej w grudniu 2023 r., zdaniem Komisji wynika, że państwa UE „poczyniły krok we właściwym kierunku, ale niewystarczający, aby możliwe było ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r.”, co jest celem przyjętym przez Unię Europejską.
Państwa muszą uwzględnić zalecenia Komisji i na tej podstawie dokonać korekt w swoich planach.
Nowe wyzwania
W sprawozdaniu Komisja Europejska zwraca też uwagę na wyzwania, jakie czekać będą unijną politykę energetyczną w najbliższych latach.
Wymienia wśród nich lukę ambicyjną w zakresie odnawialnych źródeł energii, wzrost ubóstwa energetycznego, różnicę cen energii w porównaniu z innymi światowymi potęgami oraz ryzyko powstania nowych zależności od innych państw w łańcuchu dostaw energii.
Wyzwania te „będą wymagały zdecydowanej reakcji politycznej” na szczeblu UE oraz większej koordynacji działań poszczególnych państw i ściślejszej integracji rynku, wskazuje Komisja.
Przypomina, że unijni producenci energii zmagają się z dużą globalną konkurencją w zakresie technologii neutralnych emisyjnie. Odpowiedzią na tę konkurencję mają być akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i akt w sprawie surowców krytycznych, a także reforma struktury rynku energii elektrycznej.
KE podkreśla potrzebę wykorzystania partnerstw z przemysłem „w celu przyspieszenia rozwoju technologii neutralnych emisyjnie i wzmocnienia bazy produkcyjnej UE”.
„Ważną rolę odegrają sojusze przemysłowe, takie jak europejski sojusz na rzecz baterii, europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, sojusz przemysłowy na rzecz fotowoltaiki słonecznej, sojusz przemysłowy w łańcuchu wartości paliw odnawialnych i niskoemisyjnych oraz sojusz na rzecz małych reaktorów modułowych”, zwraca uwagę.
Duże znaczenie ma mieć również fundusz innowacyjny, którego szacunkowy budżet do 2030 r. wynosi 40 mld euro.
W ramach Europejskiego Banku Wodoru, finansowanego z funduszu innowacyjnego EU ETS, przeprowadzono już pierwszą udaną rundę aukcji UE, w ramach której przyznano prawie 720 mln euro na 7 projektów związanych z wodorem uzyskiwanym z wykorzystaniem źródeł odnawialnych.
Energia stabilna i niedroga?
Zdaniem Komisji Europejskiej dzięki nowym przepisom, takim jak reforma struktury rynku energii elektrycznej, osoby w najtrudniejszej sytuacji będzie się lepiej chronić przed brakami pracy.
„W przypadku kryzysu cen gazu państwa mogą wprowadzić środki mające na celu ochronę konsumentów i zapewnienie dostępu do przystępnej cenowo energii i podstawowych usług społecznych”, wskazuje KE. Dodaje, że obejmuje to interwencje w zakresie ustalania cen na poziomie detalicznym, co ma ochronić konsumentów przed zbyt wysokimi cenami.
Kluczowym elementem unijnych działań na rzecz sprawiedliwej transformacji ma być Społeczny Fundusz Klimatyczny, umożliwiający państwom uruchomienie co najmniej 86,7 mld euro na lata 2026–2032.
Fundusz finansowany jest z dochodów z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i w co najmniej jednej czwartej przez państwa członkowskie.
Pieniądze z Funduszu mają wspierać działania strukturalne i inwestycje w renowacje zwiększające efektywność energetyczną, a także w ułatwianie dostępu do tanich i energooszczędnych mieszkań, w czyste ogrzewanie i chłodzenie oraz w integrację energii ze źródeł odnawialnych, jak również w bezemisyjny i niskoemisyjny transport.
Sprawozdanie o stanie unii energetycznej KE publikuje co roku, aby podsumować postępy UE w realizacji celów tej inicjatywy. W zeszłorocznym sprawozdaniu Komisja opisała wyzwania i osiągnięcia z lat 2020–2023. W tym roku wskazuje natomiast, w jaki sposób Unia odpowiedziała na bezprecedensowe wyzwania dla polityki energetycznej i z jakimi wyzwaniami mierzyła się w ostatnim roku urzędowania obecnej KE.
Całe sprawozdanie Komisji Europejskiej na temat stanu unii energetycznej 2024 dostępne jest tutaj.