W Europie brakuje platform umożliwiających bezpośrednią partycypację obywateli i obywatelek w procesie politycznym. Takim eksperymentem zorganizowanym przez Unię Europejską miała być Konferencja w sprawie przyszłości Europy. Czy spełniła tę funkcję?
W walce ze zmianami klimatu obywatele i obywatelki wybierają najczęściej metody oparte na masowych ulicznych protestach, oddolnych ruchach miejskich i udziale w stowarzyszeniach lub wywieraniu presji poprzez składanie tzw. pozwów klimatycznych. Brakuje platform umożliwiających ich bezpośrednią partycypację w procesie politycznym. Takim eksperymentem zorganizowanym przez Unię Europejską miała być Konferencja w sprawie przyszłości Europy. Czy spełniła ona tę funkcję?
Ponad 580 tys. Europejczyków i Europejek wzięło udział w wydarzeniach i konsultacjach w ramach Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Celem Konferencji było zaangażowanie obywatelek i obywateli w proces podejmowania strategicznych decyzji o dalszych kierunkach rozwoju UE i stworzenie dla nich możliwości aktywnego udziału w procesie decyzyjnym, dotychczas zarezerwowanym dla polityków.
Jak wyglądały prace Konferencji?
W trzy panele Konferencji, na które podzielono proces debatowania i formułowania rekomendacji, bezpośrednio zaangażowane było 600 losowo wybranych osób, a udział poprzez stronę internetową i zdecentralizowane wydarzenia cieszyły się jeszcze większym zainteresowaniem.
Każda uczestniczka i uczestnik paneli mogli wypowiedzieć się w ramach moderowanej dyskusji, a także głosować na pomysły dotyczące dalszego rozwoju Europy. Pośrednio zatem jednym z założeń Konferencji było stworzenie podstaw dla powstania demosu europejskiego.
Niemniej odbiór tego wydarzenia i jego obecność w debacie publicznej były znikome. Skomplikowany sposób formułowania ostatecznych rekomendacji, pandemia utrudniająca personalne zaangażowanie i organizacja wielu paneli nie przełożyły się na zwiększenie zainteresowania tym procesem po stronie jego odbiorców – odmiennie niż wyobrażali to sobie decydenci w Brukseli.
Ostateczne rekomendacje sformułowane w trakcie panelu 3 zorganizowanego w Warszawie wskazują na pewną powtarzalność postulatów wypracowywanych przez tego rodzaju gremia (porównanie z warsztatami Młodzieżowej Akademii Liderek Klimatu w Radomsku dostępne tutaj).
Oczekiwania a rzeczywistość
Wpływ tych rekomendacji na rzeczywistość często pozostaje ograniczony, niezależnie od tego, czy formułowane są na szczeblu ogólnoeuropejskim, krajowym, czy lokalnym. Natomiast obserwacje think tanku WiseEuropa na podstawie osobistego uczestnictwa w panelu 3 wskazują na cztery obszary, w których Konferencja może odnieść pożądany skutek odnośnie zwiększenia udziału obywateli w proces walki ze zmianami klimatu:
- zaangażowanie młodych osób,
- impuls do zmian traktatowych i kompetencji UE,
- zaufanie do instytucji
- poziom ambicji celów i działań oczekiwany przez obywatelki i obywateli.
Ruchy klimatyczne są często utożsamiane z zaangażowaniem młodych osób. W celu zapewnienia ich odpowiedniej partycypacji Konferencja zagwarantowała aż 33 proc. miejsc na panelach osobom poniżej 25. roku życia, co przekładało się na większą zauważalność ich udziału, a także zmianę ich postaw, zmniejszenie poczucia marginalizacji i wzrost zaangażowania.
Przykładowo w ramach warszawskiego panelu 3 niektóre osoby uczestniczące w obradach deklarowały, że mimo wcześniejszego braku zainteresowania polityką i zaangażowania w omawianą tematykę zamierzają w przyszłości zająć się pracą związaną z szeroko pojętymi zmianami klimatu lub aktywniej uczestniczyć w życiu politycznym. Konferencja stanowiła dla nich zatem odpowiedni i bardziej atrakcyjny niż protesty uliczne sposób na umocnienie postaw obywatelskich i wzięcie odpowiedzialności w przyszłości.
W zakresie rekomendacji dotyczących zmian klimatu Konferencja wysłała także jasny sygnał odnośnie oczekiwanego przez obywatelki i obywateli UE poziomu ambicji działań transformacyjnych i dekarbonizacyjnych.
Przytłaczająca większość uczestniczek i uczestników głosowała na rekomendacje związane z wyższymi celami redukcyjnymi, szybszym tempem odchodzenia od paliw kopalnych w wielu sektorach, lepszą dbałością o bioróżnorodność i wsparciem dla technologii zeroemisyjnych. W ramach dyskusji często wskazywano na zbyt liberalne podejście legislacji UE i konieczność zintensyfikowania działań przez państwa członkowskie.
Potwierdzając obserwacje dotyczące zaangażowania młodych osób, te rekomendacje najczęściej były inicjowane przez najmłodsze uczestniczki i uczestników.
To jednoznaczny sygnał dla rządów i samej UE do przyspieszenia działań dekarbonizacyjnych – ten postulat pozostaje aktualny także w nowym kontekście związanym z wojną w Ukrainie.
Dekarbonizacja może przełożyć się na silniejszą i bardziej zintegrowaną wewnętrznie UE, a jak pokazują doświadczenia ubiegłych kilku lat, taka Unia jest gwarancją większej odporności i bezpieczeństwa jej państw członkowskich.
This project is part of the European Climate Initiative (EUKI) of the German Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety (BMU).
