Przyznawana na rzecz wolności myśli i sumienia nagroda Parlamentu Europejskiego trafia co roku do osób lub organizacji, które wyróżniły się szczególnie walką o demokrację czy obronę praw człowieka. W tym roku nagrodzono opozycyjną białoruską Radę Koordynacyjną.
Informując o decyzji konferencji przewodniczących Parlamentu Europejskiego, którzy spośród nominowanych wyłaniają ostatecznego laureata, szef PE David Sassoli pogratulował przedstawicielom białoruskiej opozycji „ich odporności i determinacji”.
Sassoli: Białoruska opozycja ucieleśnia obronę wolności myśli i słowa
„Oni codziennie ucieleśniają obronę wolności myśli i słowa, dlatego otrzymują Nagrodę im. Sacharowa. Pokazują, jak silni są w obliczu potężnego adwersarza. Wielkie protesty na placach Białorusi, które poruszyły cały świat, trwają od 11 tygodni. Nase podziw dla narodu białoruskiego jest wielki” – powiedział Włoch.
Jak dodał, europosłowie są „oburzeni działaniami reżimu Aleksandra Łukaszenki, który ucieka się do tortur, aby zaprzeczać prawdzie” – podkreślił Sassoli. Przypomniał też, że Unia Europejska nie uznała wyboru Aleksandra Łukaszenki, stwierdzając, że wybory prezydenckie na Białorusi z 9 sierpnia nie spełniły demokratycznych standardów. Po raz kolejny też potępił przemoc władz w Mińsku wobec pokojowych protestów opozycji.
„Przemoc nigdy nie wygra. Nasze przesłanie do was, drodzy laureaci, jest takie: bądźcie nadal silni, nie porzucajcie swoich bitew. My będziemy u waszego boku, jesteśmy z wami. Mam nadzieję, że będę mógł was przyjąć wkrótce w PE” – powiedział Sassoli.
Czym jest Rada Koordynacyjna?
Rada Koordynacyjna została na Białorusi powołana, aby reprezentować różne protestujące obecnie przeciw reżimowi Łukaszenki środowiska. Akces do prac Rady złożyło już kilkaset osób, a jej prezydium tworzą oprócz Swiatłany Cichanouskiej, także inne działaczki polityczne: Maryja Kalesnikawa, Wolha Kawalkawa i Weranika Capkała, a także laureatka Literackiej Nagrody Nobla Swietłana Aleksijewicz.
Oprócz nich w prezydium Rady zasiadają też bloger Siarhiej Cichanouski, obrońca praw człowieka Aleś Bialacki, były dyplomata Paweł Łatuszka, przedstawiciel związków zawodowych Siarhiej Dyleuski, twórca opozycyjnego serwisu informacyjnego NEXTA Ściapan Puciła oraz weteran działalności opozycyjnej Mikoła Statkiewicz.
Niemal wszyscy członkowie prezydium Rady przebywają obecnie w aresztach na Białorusi, bądź zostali zmuszeni do emigracji ze swojego kraju. Wyjątkiem jest Swietłana Aleksijewicz, która co prawda przebywa obecnie w Niemczech, ale poinformowała, że udała się tam z powodu koniecznego leczenia i ma zamiar na Białoruś po jego zakończeniu powrócić. Nie wiadomo jednak kiedy to nastąpi.
Kto jeszcze był nominowany?
Oprócz białoruskiej opozycji na tegorocznej krótkiej liście nominowanych do Nagrody Sacharowa byli też arcybiskup Mosulu – Najeeb Moussa Michaeel – który umożliwił ewakuację chrześcijan oraz wyznawców katolickich Kościołów Wschodnich do irackiego Kurdystanu oraz działacze na rzecz ochrony środowiska i zasobów wodnych z miasta Tocoa w Hondurasie, którzy zostali uwięzieni za walkę z koncernem górniczym zanieczyszczającym okoliczne rzeki Guapinol, San Pedro oraz Ceibita.
Wspólnie z honduraskimi aktywistami nominowana została również pośmiertnie zamordowana w 2016 r. honduraska obrończyni środowiska naturalnego oraz praw rdzennej ludności Berta Cáceres. W wyniku śledztwa aresztowano szkolonych w USA żołnierzy oraz przedstawicieli jednej ze spółek budujących elektrownie wodne.
Nagroda dla białoruskiej opozycji przewidywana
Od końca września obstawiano jednak uhonorowanie Nagrodą Sacharowa białoruskiej opozycji. Okazało się wówczas, że taką kandydaturę popierają największe grupy w Parlamencie Europejskim – chadecy z Europejskiej Partii Ludowej (EPP), Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów (S&D) oraz liberalna frakcja Odnowić Europę. Wspólnie zgłosiły one właśnie Radę Koordynacyjną.
Także frakcja Europejskich Konserwatystów i Reformatorów zgłosiła kandydaturę białoruskiej opozycji, ale w swoim wniosku w szczególności wskazała na kontrkandydatkę Aleksandra Łukaszenki w sierpniowych wyborach prezydenckich na Białorusi Swiatłanę Cichanouską.
Kandydatury do Nagrody Sacharowa mogą zgłaszać właśnie frakcje w PE lub grupa co najmniej 40 posłów z różnych frakcji. Działacze ekologiczni z Hondurasu zostali zgłoszeni przez lewicowe frakcje Zielonych oraz Zjednoczoną Lewicę Europejską. Z kolei irackiego arcybiskupa Mosulu zaproponowała prawicowa frakcja Tożsamość i Demokracja.
Nominacja dla polskich działaczy LGBTI
Do Nagrody Sacharowa zgłoszono jeszcze polskich działaczy LGBTI walczących z dyskryminacją na tle orientacji seksualnej i którzy przygotowują tzw. Atlas Nienawiści, a więc interaktywną internetową mapę Polski z zaznaczeniem homofobicznych działań polskich samorządów, za co zostali pozwani przez pięć z nich za „naruszenie dóbr osobistych”. Atlas Nienawiści tworzą Jakub Gawron, Paulina Pająk, Paweł Preneta i Kamil Maczuga.
Ich kandydatura została zgłoszona właśnie przez międzyfrakcyjną grupę 43 europosłanek i europosłów, a inicjatorami tej kandydatury byli Szwedka Malin Björk, Niemka Terry Reintke, Luksemburczyk Marc Angel oraz Niemiec Rasmus Andresen.
Organizacje lub osoby z państw członkowskich Unii Europejskiej otrzymują jednak niezwykle rzadko Nagrodę Sacharowa. Do tej pory był tylko jeden taki przypadek W 2000 r. wyróżnienie to otrzymała hiszpańska inicjatywa ¡Basta Ya!, walcząca z terroryzmem i przemocą polityczną w Kraju Basków.
W 1989 r. otrzymał także Nagrodę Sacharowa czechosłowacki działacz polityczny Alexander Dubček, ale ani Czechy, ani Słowacja nie należały wówczas do UE. Z kolei do tej pory było jeszcze dwoje innych laureatów z Białorusi.
Wcześniejsze nagrody dla Białorusinów
W 2004 r. nagrodzone zostało niezależne Białoruskie Stowarzyszenie Dziennikarzy (BAŻ), a w 2006 r. jeden z ówczesnych liderów białoruskiej opozycji Aleksander Milinkiewicz. W ubiegłym roku laureatem został natomiast walczący o prawa swojej grupy etnicznej w Chinach ujgurski ekonomista Ilham Tohti, który od 2014 r. odsiaduje wyrok dożywocia. Został skazany pod zarzutem działań separatystycznych.
Wręczenie tegorocznej Nagrody Sacharowa odbędzie się 16 października podczas sesji plenarnej PE w Strasburgu.